مالکیت زمانی و تاریخچه آن
یکی از دغدغههایی که خانوادهها به هنگام سفر کردن پیدا میکنند، پیدا کردن جا یا همان ویلا برای اقامت چند روزه یا چند هفته خود است. کمتر کسی را – حداقل در خارج از ایران – میتوان یافت که برای چند روز یا چند هفته به مسافرت نرود، اما مگر همه میتوانند از پس مخارج خرید ویلا و خانه دوم برآیند؟ مالکیت زمانی به داد افرادی رسیده است که قصد دارند در یک منطقه موقتاَ سکونت کنند و پس از مدت زمان مشخصی که عمدتا کمتر از یک سال است، به خانه خود برخواهند گشت. در این مطلب قصد داریم در مورد همین موضوع یعنی مالکیت زمانی (Time Sharing) صحبت کنیم که چند سالی است در ایران هم باب شده است.
تاریخچه مالکیت زمانی
مالکیت زمانی در اواسط دهه 60 میلادی در اروپا مطرح شد و رفته رفته در اواخر همان دهه در آمریکا به وجود آمد. بسیاری بر این باورند که تفکر اصلی این گونه مشارکت توسط یک دفتر کاریابی انگلیسی در اسپانیا برای اولین بار شکل گرفت، اما برخی دیگر اولین مشارکت زمانی یا همان تایم شیرینگ را مربوط به سال 1965 در یک هتل ورزشی واقع در کوههای آلپ فرانسه میدانند.
به روی درب هتل پلاکاردی دیده میشد که چنین چیزی نوشته شده بود: چرا فقط یک اتاق از هتل را اجاره میکنید، با خرید هتل اقامت شما ارزانتر خواهد شد!). در حال حاضر کشور اسپانیا در صدر کشورهایی است که از این نوع قرارداد به فراوانی استفاده میکند.
اما در ایران نیز تقسیم بندی آب مزارع بر اساس ساعات شبانه روز را هم یک نوع مالکیت زمانی تلقی میکنند. برای مثال وقتی نهری از آب چشمه به وجود می آید و بر سر راه این نهر چندین زمین قابل کشت وجود دارد، برای هر قطعه زمین بر اساس مساحت آن مقدار دِبی آبی را در نظر میگیرند. این گونه تقسیم بندی آب را که در ایران رواج داشته و دارد یک نوع مالکیت اشتراکی یا همان زمانی است و در کتابهای فقها و حقوقدانان به عنوان مثالی از تایم شیرینگ استفاده میشود.
مفهوم مالکیت زمانی
در فرهنگهای تخصصی حقوقی به زبان انگلیسی این گونه از مالکیت اشتراکی یاد میشود که؛ گونهای از مالکیت سهمبندی شده مال است که عمدتاً برای املاک اشتراکی مخصوص تعطیلات و گذران اوقات فراعت است.
ممکن است این گونه مالکیت را به این شکل تعریف کرد که ابتدا مالی توسط چندنفر خریداری میشود و سپس آنها بر سر نحواه استفاده از مالی که شریکی خریداری شده است توافق نمایند. مثلا فرض کنید خودرویی را با برادر خود مشترکاً خریداری میکنید و هر کس با توجه به تعداد سهمی که در خرید ماشین دارد میتواند از آن استفاده کند. اما به این گونه استفاده مشارکتی، تایم شیرینگ نمیگویند.
در واقع زمانی که شما برای اجاره مالی مبلغی را به صاحب مال میدهید و آن مال را که عمدتا خانه است برای مدت زمان معلومی اجاره میکنید به طوری که مانع استفاده سایر خریداران در بقیه ایام سال نشود، به آن مالکیت زمانی گفته میشود.
خصوصیات تایم شیرینگ
یکی از خصوصیات اصلی تایم شیرینگ دائمی بودن در عینِ محدود بودن آن است! به طوری که افراد زیادی مالک ملک هستند و در زمانهای خاصی از سال حق استفاده از مال (ملک) را خواهند داشت. و از طرفی هم دائمی است به این معنا که وقتی در ملکیت شخصی داخل شد، برای همیشه در ملک او باقی میماند مگر این که به یکی از اسباب انتقال مالکیت منتقل شود.
برای روشن ساختن جملات بالا بهتر است به این مثال توجه کنید. فرض کنید شما اقامت نوبتی یک اتاق یا یک ویلا را خریداری کردهاید، به این صورت که 6 هفته در سال حق استفاده از آن را دارید. شما میتوانید حق مالکیت خود را به فرد دیگری بفروشید، یعنی میتوانید هنگامی که خود به ملک احتیاجی ندارید، حق مالکیت آن را با گرفتن هزینهای به طور موقت به دیگری بپسارید. درست است که حق خودتان را برای مدت کوتاهی فروختهای، اما هرگز به مالکیت دائمی شما نسبت به آن ملک خدشهای وارد نخواهد شد.
شیوههای مختلف تایم شیرینگ
استفاده هر مالک در قراردادهای مالکیت زمانی یا مالکیت نوبتی به سه روش انجام میگیرد که عبارتاند از هفته ثابت، هفته شناور، و هفته چرخشی. در مشارکت زمانی به روش هفته ثابت، مالکیت هر مالک در طول سال ثابت بوده و هر سال دقیقا در همان هفته تکرار میشود. برای مثال هفته اول تیر ماه (یک تیر تا 7 تیر) هر سال متعلق به یک مالک است و فقط او میتواند از ملک در آن بازه زمانی مشخص استفاده کند.
اما در روش هفتهای شناور که در واقع نوع اصلاح شده روش هفته ثابت است، برای رفع مشکل ارزش متفاوت هفتههای یک سال هر مالک در هر سال 4 هفته معادل 28 روز مشخص را استفاده میکند. مثلا در سال اول اگر هفته دوم اردیبهشت برای اقامت مالک در نظر گرفته شد، سال آتی هفته دوم ماه بعد یعنی خرداد برای اقامت او در نظر گرفته میشود. در این روش، مالک – در طول مشارکت خود – هفتههای مختلف سال که ارزشهای متفاوتی دارد را تجربه میکند.
اما در روش هفته چرخشی، هر مالک حق استفاده 4 هفته یعنی 28 روز مشخص از سال را دارا است. زمانبندی این هفتهها به صورت آزادانه در یک بازه زمانی خاص قبل از استفاده از ملک تعیین میشود. در این نوع روش مالکیت زمانی، حق استفاده شما به عنوان مالک از ملک از قبل تعیین نشده است و برای استفاده از ملک باید آن را از قبل رزرو کنید. هر چه زودتر این کار را انجام دهید شانس خالی بودن ملک در آن بازه زمانی مسلماً بیشتر خواهد بود.
تایم شیرینگ در هزاره سوم
امروزه تایم شیرینگ دیگر از آن حالت ساده و سنتی خود درآمده و در دست شرکتها و هلدینگهای بسیار بزرگ قرار گرفته است که هر روز با ارائه محصولات جدید خود، انواع پیچیدهتری از این مالکیت زمانی را به دنیا معرفی میکنند. در گذشته اگر برخی از متلها، هتلها و یا مسافرپذیرها دست به چنین کاری – یعنی اجاره چندین ساله و مشارکتی میزدند، امروزه با به وجود آمدن شهرکهایی که دقیقا مخصوص همین کار هستند، شکل و شمایل تایم شیرینگ به کلی عوض شده است.
مزایای خرید ملک به صورت نوبتی (مالکیت اشتراکی)
مجموعههای مالکیت زمانی، املاکی هستند که دقیقا متناسب با همین هدف یعنی مکانی برای گذران اوقات فراغت و تعطیلات ساخته شدهاند. از این رو، این گونه مجموعهها دارای تمامیِ زیرساختها و امکانات رفاهی مورد نیاز افرادی که قصد دارند یک اقامت بسیار عالی داشته باشند را دارا هستند.
یکی دیگر از مزایای مهم این گونه رزروِ اقامت، قیمت تمام شده آن برای خریدار است. دلیل کاهش قیمت در این نوع مالکیت از آنجایی است که مالک حق استفاده از محل اقامت را به یکباره میپردازد که دارای تخفیفهای بسیار خوبی است. از طرفی هم با بدست آوردن مبالغ هنگفت از تمامیِ خریداران، صاحب اصلی ملک میتواند آن را در جای دیگری سرمایهگذاری کند.
برای مالک اشتراکی این کار یک مزیت پنهان دیگری هم خواهد داشت؛ مالک میتواند حق اقامت خود برای سالهای آتی را به چند برابر قیمت خریداری شده بفروشد چرا امکان حق اقامت توسط مالک محفوظ است. یکی دیگر از مزایای استفاده این چنینی از خانه دوم این است که ملک همیشه آماده بهرهبرداری است و مالک تنها با یک رزرواسیون ساده میتواند از محل اقامت استفاده کند.
معایب مالکیت زمانی کدامها هستند؟
با وجود این که رزرو چند ساله ملک در یک منطقه خوش آب و هوا از نظر قیمتی بسیار مقرون به صرفهتر خواهد شد، اما از طرفی این گونه مالکیت دارای معایبی است که سعی شده در روشهای جدید مالکیت نوبتی برطرف شوند. برای مثال چه از حق مالکیت خود در زمان مقرر استفاده کنید و چه از آن استفاده نکنید، شما موظف هستید که مبلغ کرایه سالیانه را بپردازید.
از طرفی هم شما با رزرو چند ساله یک خانه در یک منطقه خاص مجبور هستید برای گذران اوقات فراغت و تعطیلات خود – برای چند سال – به یک منطقه خاص سفر کنید که ممکن است پس از چندبار استفاده از آن منطقه خسته شوید.
اما در شرکتهایی که به صورت عمده به امر مالکیت زمانی میپردازند این نوع معایب با تشکیل بانک تایم شیرینگ برطرف شده است. در بانک تایم شیرینگ شما میتوانید حق مالکیت خود را بفروشید و از طیف وسیعی از ویلاها و خانههایی که در نقاط مختلف کشور واقع شدهاند استفاده کنید.
سخن پایانی
امروزه گذراندن اوقات فراغت به بهترین شکل و با کمترین هزینه یکی از دغدغههای اصلی افراد و خانوادهها است. در سیستم تایم شیرینگ که در ایران به نامهایی همچون مالکیت زمانی، مالکیت اشتراکی و مالکیت نوبتی شناخته میشود، شما به عنوان یکی از چندین خریدار ملک در نظر گرفته میشوید و هر سال چند روز یا هفته حق استفاده از ملک را پیدا میکنید.
استفاده از مجموعههایی که دقیقا برای همین امر ساخته شدهاند مزایای بسیار زیادی دارد که در این مطلب به آنها پرداختیم. در استانهای مسافرپذیر ایران نظیر خطه سرسبز شمال، اصفهان، کیش و قشم از این سیستم استفاده میشود.