لزوم آشنایی کسب‌وکارها با استراتژی فرانشیز
در دنیای امروز هر کسب‌وکاری پیش از تولید محصول یا خدمات یا دست کم همزمان با این روند باید در فکر امکانات فروش و بازاریابی محصولات و خدمات خود باشد. در این زمینه، مقیاس کسب‌وکار اهمیتی ندارد؛ زیرا چه در ابتدای راه‌اندازی کسب‌وکار باشید و چه در حال توسعه شرکتی بزرگ، شیوه و استراتژی فرانشیز می‌تواند نجات دهنده و یاری‌گر باشد. در این مطلب با مفاهیم مرتبط با کسب و کارهای فرانشیزی آشنا می‌شویم.
فرانشیز در کسب‌وکار چه معنایی دارد؟
فرانشیز یا فرانچایز (Franchise) نوعی حق قانونی یا حق امتیاز و قراردادی است که طی آن، یک شرکت اجازه می‌دهد، شرکتی دیگر، محصولات و خدمات او را تحت نام تجاری شرکت ارائه دهنده فرانشیز بفروشد. شرکت دریافت کننده این حق امتیاز یا فرانشیز در ازای فروش این محصولات یا خدمات، درصدی از سود فروش را دریافت می‌کند. برخی از حوزههای کسب و کارهای فرانشیزی عبارتند از:
- سلامتی/زیبایی/تناسب اندام Health/beauty/fitness))
- تبلیغات Advertising))
- خدمات خانه‌داری Home services))
- خرده‌فروشی (Retail)
- خودرو (Automotive)
- سرویس‌های تجاری (Bisiness services)
- خدمات و نگهداری کودکان (Children services)
- رایانه و اینترنت (Computer & internet)
- مسافرت و اقامت (Travel & lodging)
- عمده‌فروشی و توزیع (Wholsale/distribution)
- غذاها و رستوران (Foods & restaurant)
انواع قراردادهای فرانشیزی
زمانی که شما ارائه دهنده قرارداد فرانشیز باشید، شبکه‌ای از کسب‌وکارها و شرکت‌های کوچک و نوپا ایجاد می‌کنید که هدف همگی آن‌ها فروش محصول شما خواهد بود. به این واحدها، کسب وکارهای فرانشیزی تحت پوشش گفته می‌شود. به‌طور کلی 3 نوع قرارداد فرانشیزی وجود دارد که با ویژگی‌های این قراردادها آشنا می‌شویم:
- فرانشیز تولیدی: در چنین قراردادی دانش و فناوری‌های تولید یک یا چند محصول در اختیار یک شرکت تولیدی دیگر قرار می‌گیرد. رستوران‌ها و برندهای غذایی در گروه این نوع از فرانشیز قرار می‌گیرند. رعایت اصول محرمانه‌گی دانش، فناوری و روند تولید در این مدل اهمیت دارد.
- فرانشیز توزیعی: در چنین قراردادی، شرکت دریافت کننده حق فرانشیز، فقط مسئولیت توزیع و فروش محصولات را برعهده دارد.
- فرانشیز خدماتی: در این مدل، تنها خدمات در مکان‌های مختلف ارائه می‌شوند. شرکت‌های بیمه و هتل‌ها در این گروه قرار می‌گیرند.
چگونه دریافت کننده فرانشیز باشم؟
اگر به‌دنبال راه‌اندازی یک شغل جدید هستید، دریافت فرانشیز می‌تواند گزینه خوبی باشد. تقریبا در هر حوزه‌ای از کسب‌وکار، امکان دریافت فرانشیز وجود دارد. بنابراین شما گزینه‌های متنوعی دارید و می‌تواند شعبه‌ای از یکی از صدها برند موفق و مشهور موجود باشید. اما چگونه باید از بین کسب و کارهای فرانشیزی یکی را انتخاب کنیم؟! اگر هنوز تصمیم نگرفته‌اید بهتر است این پرسش‌ها را مرور کنید:
- انگیزه‌های فردی من چیست؟ با پی بردن به انگیزه‌ها می‌توانید اهداف مناسب را انتخاب و دنبال کنید. سودآوری، شهرت، ایمنی شغلی و رقابت با دیگر شعبه‌ها به‌دلیل توانایی در بازاریابی ممکن است از جمله این انگیزه‌ها باشد.
- به چه انواعی از کسب‌وکار تمایل بیشتری دارم؟ کسب و کارهای فرانشیزی فقط به راه‌اندازی شعبه جدیدی از یک رستوران یا خرده‌فروشی یا هایپرمارکت محدود نمی‌شود. ده‌ها کسب‌وکار فرانشیزی وجود دارد که می‌توانید در آن‌ها فعالیت کنید. بنابراین فهرستی از این کسب‌وکارها ایجاد کنید و برای انتخاب، آن‌ها را بررسی کنید.
- نقاط قوت من چیست؟ برخی از کسب‌وکارهای فرانشیزی به فعالیت شبانه‌روزی نیاز دارند. برخی ساعت کاری کمتری دارند. برخی به مهارت‌های بازاریابی سنتی و برخی به مهارت‌های بازاریابی اینترنتی نیاز دارند. نقاط قوت و مهارت‌های خود را ارزیابی کنید تا انتخابی موفق داشته باشید.
- می‌خواهم چه نقشی در تجارت داشته باشم؟ دو نوع صاحب امتیاز فرانشیز وجود دارد؛ یکی صاحب امتیاز غایب که می‌تواند از راه دور کسب‌وکار فرانشیزی و کارمندان خود را مدیریت کند؛ و یکی دیگر، مالکان و اپراتورها که به‌طور مستقیم در اداره تجارت، دخالت و حضور دارند. شما کدام‌یک را ترجیح می‌دهید؟
- چه نوع تعهدی را می‌خواهم بپذیرم؟ قراردادهای فرانشیز دارای تعهداتی هستند که شما باید آن‌ها بپذیرید و رعایت کنید. یکی از این تعهدات، زمان قرارداد است. معمولا این زمان بین 5 تا 25 سال است. تصمیم خود را بگیرید؛ زیرا گاهی خروج از تعهد بسیار دشوار و هزینه‌بر است.
- بودجه سرمایه‌گذاری من چقدر است؟ هزینه‌های دریافت فرانشیز، بسته به حرفه و مدل تجاری بسیار متفاوت است. این هزینه‌ها را از ابتدا در نظر بگیرید و بررسی کنید. آیا این مقدار سرمایه را در اختیار دارید؟
هنگام انتخاب فرانشیز به دنبال چه چیزی باشم؟
محدود کردن مدل و نوع کسب‌وکار فرانشیزی مرحله نخست کار است. سپس نوبت آن می‌رسد که ببینیم باید به چه نکاتی دقت کنیم و چه معیارهایی را در نظر بگیریم. در ادامه برخی نکاتی را که باید در این زمینه مدنظر قرار دهیم با هم مرور می‌کنیم:
یک سیستم پشتیبانی قوی
یکی از بزرگ‌ترین مزایای دریافت فرانشیز این است که برند و نام تجاری از قبل تاسیس شده است؛ اما شما باید اطمینان پیدا کنید که شرکت ارائه دهنده فرانشیز همیشه در دسترس است تا شما را در زمینه‌های بازاریابی و مشکلات احتمالی، یاری و راهنمایی کند.
روی توان بالقوه خود سرمایه‌گذاری کنید
اطمینان حاصل کنید که صاحب امتیاز به موفقیت حرفه‌ای و رشد شما در شرکت اهمیت می‌دهد؛ بسیار اهمیت دارد که شرکت ارائه دهنده فرانشیز، علاوه بر سودی که از طریق شعبه شما به‌دست می‌آورد، شرایط رشد و پیشرفت شما را هم فراهم کند.
حرفه‌ای بودن ارائه دهنده فرانشیز
نخستین تماس‌های شما با شرکت صاحب امتیاز، نشان دهنده ویژگی‌ها و میزان حرفه‌ای بودن شرکت ارائه دهنده فرانشیز است. همان‌طور که اولین سئوال‌ها را می‌پرسید، به نحوه رسیدگی به درخواست‌ها و شیوه پاسخ‌دهی دقت کنید.
بررسی شعب فعلی
دو نکته در این زمینه دارای اهمیت است. اول تعداد شعبه‌ها و دریافت کنندگان فرانشیز است که هرچه این تعداد بیشتر باشد، نشان از موفقیت شرکت ارائه دهنده فرانشیز دارد. البته در نظر داشته باشید که تعداد بالا به‌ویژه در یک محدوده مکانی ممکن است به ضرر شما باشد و میزان فروش شما را کاهش دهد.
نکته دوم بازخورد گرفتن از این شعبه‌ها است؛ در واقع بهترین راه برای کسب اطلاعات در مورد شرکت اصلی و پشتیبان، صحبت مستقیم با افرادی است که با آن‌ها کار می‌کنند. حتماً در مورد سیستم پشتیبانی شرکت، هزینه‌های صدور مجوز و هرگونه انحصاری که ممکن است صاحب امتیاز در یک کد پستی یا شعاع مشخص از یک مکان خاص ارائه دهد، سئوال کنید.
دریافت فرانشیز چه مزایایی دارد؟
بسیاری از کسب‌وکارهایی که تحت عنوان نمایندگی یا زیرمجموعه می‌شناسید، در حقیقت یکی از انواع کسب و کارهای فرانشیزی هستند. عموم مزایای راه‌اندازی کسب‌وکار با شیوه دریافت فرانشیز، مبتنی‌بر این واقعیت است که شما در حال خرید یک طرح تجاری اثبات شده هستید. همچنین برای برندی شناخته شده کار می‌کنید. برخی از مزایای راه‌اندازی یک کسب‌وکار فرانشیزی عبارتند از:
- روش فرانشیز، باعث کاهش ریسک و امنیت شغلی شما می‌شود
- شما تحت آموزش و راهنمایی‌های اولیه قرار می‌گیرید
- روش فرانشیز، امکان پیشرفت سریع شما را فراهم می‌کند
- بخشی از فعالیت بازاریابی، خودبه‌خود با شهرت برند برای شما انجام شده است
- برخی شرکت‌ها امکانات و تجهیزات بازاریابی محصولات و خدمات خود را نیز به شما ارائه می‌دهند
- سیستم‌های زنجیره تأمین و پشتیبانی شما از پیش ساخته شده است
موفق‌ترین کسب و کارهای فرانشیزی تا سال 2021
در سراسر دنیا کسب و کارهای فرانشیزی گوناگونی وجود دارند در حوزههای ملی و بین‌المللی در حال فعالیت هستند. شاید معروف‌ترین آن‌ها در بین عامه مردم دنیا همان مک‌دونالد باشد. این شرکت در دسته‌بندی فرانشیز فست‌فود قرار می‌گیرد و بزرگ‌ترین رستوران زنجیره‌ای در دنیا است. مک‌دونالد 37800 شعبه در 119 کشور جهان دارد و در هر روز به 64 میلیون مشتری، خدمات فست‌فودی ارائه می‌دهد.
در بین کسب و کارهای فرانشیزی موفق در ایران، غیر از شرکت‌های بیمه و نمایندگی‌های فروش و تعمیر خودرو می‌توان از شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کورش نام برد. این شرکت در سال 1399 برای رونق کسب‌وکار در کشور، سقف تسهیلات دریافت نمایندگی را به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش داد و تعداد شعب آن در سه ماهه نخست این سال به 2050 شعبه در ایران رسید. برخی از برندهای دیگر موفق و ارائه دهنده فرانشیز در سطح جهانی عبارتند از:
- 7-Eleven
- Dunkin’
- The UPS Store
- Popeyes
- Sonic Drive-In
- Great Clips
- Taco Bell
- Kumon Math & Reading Centers
- Sport Clips
توسعه کسب و کارهای فرانشیزی در ایران
برای توسعه کسب و کارهای فرانشیزی در ایران اقدامات گوناگونی باید انجام شود. از مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به: ایجاد و توسعه زیرساخت‌های نهادی و قانونی، فرهنگ‌سازی و انتقال دانش به صاحبان کسب‌وکارها، تشویق کسب‌وکارها با ارئه تسهیلات دولتی و شرکتی و ایجاد سیستم پشتیبانی قوی توسط برندهای ارائه دهنده فرانشیز اشاره کرد.
بی‌شک با تقویت این زیرساخت‌ها و نهادینه کردن یک تفکر علمی قوی و بهره‌گیری از مدل‌های موفق سیستم فرانشیز در دنیا می‌توانیم شاهد توسعه منطقه‌ای و ملی بسیاری از کسب‌وکارها باشیم. همچنین توسعه این کسب‌وکارها عاملی بسیار اساسی در کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی در اقصی نقاط کشور خواهد بود.
