تعریف کراس استاف
کراس استاف (Cross Stuff) در نگاه اول شبیه یک حرکت بدنسازی می‌ماند اما با جستجوی آن در گوگل خواهید فهمید که یک اصطلاح در صنعت حمل و نقل است. در این نوع حمل و نقل بارها بین کشتی‌های گوناگون جابه‌جا می‌شوند. حتی در برخی موارد کانتینرها از روی یک کشتی به کشتی دیگر انتقال داده می‌شوند.
این روشِ مرسوم در حمل و نقل دریایی برای دور زدن برخی از مشکلات در حین صادرات و واردات استفاده می‌شود. از کراس استاف می‌بایست تحت شرایط خاصی استفاده شود تا از هدر رفتن زمان و پرداخت هزینه‌های گزاف جلوگیری شود. در ادامه این مطلب بیشتر با این اصطلاح آشنا خواهید شد.
معنای لغوی کراس استاف
این اصطلاح از دو واژه کراس (Cross) به معنای روبه‌رو و استاف (Stuff) به معنای پرکردن تشکیل شده است که با معنای اصطلاحی آن هم کم بی‌ارتباط نیست. در این نوع حمل و نقل دریایی، کالاها از کانتینری به کانتینر کشتی دیگری منتقل می‌شوند. عملیات کراس استاف یا تخلیه بارها از کانتینر به کانتینر دیگر در محلی به اسم CFS یا انبار یا ایستگاه کانتینرها (Container Freight Station) انجام می‌گیرد.
دو دلیل عمده برای استفاده از کراس استاف
برخی بنادر به دلیل ظرفیت محدود برای بارگیری و تخلیه بار از روش کراس استاف استفاده می‌کنند. در این بنادر هنگامی که امکان بارگیری کشتی‌های غول‌پیکر وجود نداشته باشد از این روش استفاده می‌کنند. کشتی ابتدا در مکانی دورتر از بندر لنگر می‌اندازد و کانتینرها (Containers) به کشتی‌های کوچکتری منتقل می‌شوند و آنها در بندر مورد نظر پهلو می‌گیرند و بار خود را تخلیه می‌کنند. در چنین لحظاتی استفاده از کراس استاف تنها راه نجات کشتی با بارهایش است.
عمده کشورهای کوچک دنیا که زیرساخت‌های نامناسبی دارند و بنادر آنها کم ظرفیت هستند از این روش برای واردات کالای مورد نیاز مردم استفاده می‌کنند. البته این روش برای صادرات کالا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این معنا که کشتی غول‌پیکر در نزدیکی بندر لنگر می‌اندازد و کشتی‌های کوچکتر که امکان پهلو گرفتن در بندر را دارند بار کشتی اصلی را تامین و کانتینرها را به کشتی اصلی حمل می‌کنند.
کراس استاف و دور زدن تحریم‌ها
روش کراس استاف برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی و سیاسی که برخی از کشورها از آنها رنج می‌برند بسیار مثمرثمر است. از آنجایی که تمامیِ کانتینرها و کشتی‌های لجیستیکی که در حمل و نقل دریایی فعالیت دارند، دارای کد انحصاری هستند و در هر لحظه نمایانگر بار و خود کشتی می‌باشد، لذا برخی از کشورها اجازه پهلو گرفتن برخی کشتی‌ها و بارهایی که از مبدا خاصی آمده‌اند را نمی‌دهند.
برای دور زدن محدودیت‌ها، به یک کشور سومی نیز مورد نیاز است؛ کشوری که هیچگونه محدودیت و تحریمی علیه آن وضع نشده باشد و بتواند آزادنه در آب‌های آزاد به فعالیت خود ادامه دهد. کشورهایی که مورد تحریم‌های سفت و سخت سیاسی و اقتصادی قرار دارند برای انتقال بارها ابتدا آنها را در کشور ثالثی منقل می‌کنند.
محموله‌ها در بندرگاه تخلیه و با استفاده از روش کراس استاف در کشتی‌های کشور سوم بارگیری می‌شوند و به کلی می‌توانند در هر نقطه از جهان تخلیه شوند. همچنین از این روش برای واردات کالا نیز استفاده می‌کنند، یعنی کالا از طریق کشور سوم سفارش داده می‌شود، کشتی‌های آن کشور محموله‌ها را در مبدا بارگیری می‌کنند، بار کشتی‌ها پس از نزدیک شدن به مقصد مورد نظر (کشور اصلی) به ناوگان دریایی همان کشور منتقل می‌شوند و بارها بدون هیچ مشکلی به مقصد خود می‌رسند.
اهمیت کراس استاف در حمل و نقل دریایی ایران
سالیان سال است که ایران به دلیل وضع شدن تحریم‌های حمل و نقل دریایی از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا نمی‌تواند به طور آزادانه دست به حمل و نقل دریایی بزند. بسیاری از شرکت‌های معتبر جهان اجازه ندارند کشتی‌هایی که پرچم ایران را حمل می‌کنند را تحت پوشش خود قرار دهند و به آنها اجازه بارگیری، تخلیه و پهلو گرفتن نخواهند داد.
بسیاری از بازرگانانِ کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای صادرات و واردات کالا و داد وستد با ایران از این روش استفاده می‌کنند. به این صورت که کالاهای صادراتی ایرانی ابتدا در این کشورها تخلیه شده و توسط کشتی‌های این کشورها با روش کراس استاف بارگیری مجدد می‌شوند و به مقصد مورد نظر فرستاده می‌شوند. برای واردات کالا به ایران نیز استفاده از این روش بسیار حائز اهمیت است، شرکت‌های ایرانی یک سری شرکت در این کشورها ثبت می‌کنند و کالاهای مورد نظر ایرانیان را تحت نام آن کشور سفارش می‌دهند. مادامی که کشتی به ایران نزدیک شد، کانتینرهای آن به کشتی‌های کوچکتر منتقل و سپس بدون هیچ مشکلی به ایران انتقال داده می‌شوند.
دردسرهای استفاده از کراس استاف برای دور زدن تحریم‌ها چیست؟
ممکن است این روش به روی کاغذ بسیار عملی و ساده به نظر آید اما در دنیایی واقعی چنین نیست و ممکن است عواقب بسیار بدی را متحمل کشور مقصد کند. در برخی از موارد ممکن است هویت اصلی کشتی لو برود و کشور مقصد متوجه این موضوع شود و بار و خود کشتی را در بنادر خود توقیف کند.
این اتفاق و توقیف چند روزه بار با کشتی می‌تواند زیان‌های مالی فراوانی را برای بازرگانان و سیستم حمل و نقل دریایی کشور به وجود آورد و می‌تواند باعث تیرگی روابط بین المللی بین دو کشور نیز شود. به طور کلی توقیف شدن کانینرهای یک کشتی و خود کشتی در بین راهف زیان‌های اقتصادی و سیاسی فراوانی را در پی خواهد داشت.
محدودیت‌های استفاده از روش کراس استاف چیست؟
برای استفاده از این روش شرایط خاص و ویژه‌ای مورد نیاز است و این روش هم مانند دیگر روش‌های حمل و نقل کالا دارای مزایا و معایب خاص خود است. یکی از شرایطی که باید برای انتقال بار بین دو کشتی با روش کراس استاف مهیا باشد این است که یکی از کشتی‌ها به جرثقیل مجهز باشد تا بتواند بار کشتی را جابجا کند. دومین شرط اصلی شرایط آب و هوایی است؛ به این معنا که روش کراس استاف در شرایط آب و هوایی بد هنگامی که دریا مواج باشد امکان پذیر نیست و خطرات بسیار فراوانی را به دنبال خواهد داشت.
انتقال بیش از حد کانتینرها و جابجایی محموله‌ها ممکن است به کالاها آسیب وارد کند و کالا در حین انتقال ناپدید و یا از بین بروند.
کشور ما به خاطر بنادر پر ظرفیتی که دارد هیچ مشکلی برای پهلو دادن به کشتی‌های غول‌پیکر ندارد و تنها برای دور زدن تحریم‌ها بایستی از روش کراس استاف استفاده کند. این روش به مدت زمان بیشتری نسبت به بارگیری مستقیم در بنادر احتیاج دارد و از این‌رو هزینه جابجایی کالا نیز افزایش پیدا می‌کند.
برای واردات و صادرات کالا به ایران، بازرگانان مجبورند از کراس استاف جهت دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند، لذا هزینه جانبی و بیهوده‌ای را به ناوگان وارد می‌سازد که باعث فرسودگی و عقب ماندگی ناوگان دریایی می‌شود.
تفاوت اصلی بین کراس استاف و ترانشیب و سوئیچ B/L چیست؟
یکی دیگر از روش‌های مرسوم حمل و نقل کالاهای دریایی استفاده از ترانسشیب (Transshipment) است. در ترانسشیب خود کانتینر از یک کشتی به کشتی دیگر انتقال داده می‌شود درحالی که در کراس استاف، محتوای داخل کانتینر است که جابجا می‌شود.
سوئیچ B/L یا Switch bill of lading همان تعویض بارنامه است که در حمل و نقل به روش سوئیچ B/L صدور بارنامه جدید هنگامی صورت می‌گیرد که صاحب کالا نیاز به بارنامه جدیدی جهت ارائه داشته باشد. این در حالی است که در کراس استاف بارنامه (Bill of Lading) از همان مبدا صادر خواهد شد.
هزینه کراس استاف چقدر است؟
عوامل مختلفی در قیمت پایانی Cross Stuffing نقش دارند از جمله، نوع بسته‌بندی، ماهیت کالا، نیاز به تجهیزات خاص و سنگین برای تخلیه و بارگیری مجدد کالا، نیاز به صدور مجوزهای خاص و غیره. اما قیمت میانگین کراس استاف برای هر کانتینر 20 فوتی کمتر از 400 دلار و برای هر کانتینر 40 فوتی کمتر از 600 دلا است.
احتمال آسیب رسیدن به کالا در این روش چقدر است؟
از آنجایی که در این روش کالا حداقل یک مرتبه اضافه‌تر تخلیه و سپس بارگیری می‌شود و این جابجایی در وسط دریا انجام می‌شود، احتمال آسیب رسیدن به کارگو هیچ دور از انتظار نیست. لذا قبل از اقدام به کراس استافینگ درباره شرکت مجری (کریر) تحقیقات لازم را به جا آورید.
برای اطمینان هرچه بیشتر از فورواردر خود می‌توانید درخواست عکس و فیلمِ عملیات را دهید.
سخن پایانی
کشور ایران برعکس کشورهای کوچک حاشیه خلیج فارس و کشورهای دیگر، دارای بنادر بسیار بزرگ و مجهزی است که تنها به دلیل وضع تحریم‌ها نمی‌تواند از ظرفیت بالای این بنادر استفاده بهینه را داشته باشد. اما به طور کل باید گفت که از روش کراس استاف به دلیل شرایط ویژه و هزینه اضافه‌ای که در بردارد، بایستی تنها در شرایط خاص استفاده کرد.
اگر بنادر کشورهای مبدا و مقصد توانایی بارگیری کشتی‌های غول‌پیکر را دارند و هیچ یک از کشورها برای جابجایی کالا محدودیتی ندارند، استفاده از این روش کاملا بیهوده و تنها سبب افزایش ریسک و هزینه خواهد شد.
