اهمیت ارزآوری در زمانه‌ای که تحریم‌ها به اوج خود رسیده‌اند
صادرات انواع کالاهای ایرانی با مشکلاتی مواجه بوده‌اند که با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا و وضع تحریم‌های اقتصادی، این مشکلات دو چندان هم شد. برای مثال صادرکنندگان با برگرداندن ارز به کشور مشکلات بسیار فراوانی دارند و تنها می‌توانند به اندازه ارزش کالایی که صادر کرده‌اند، اجناس و مواد اولیه دیگری را به کشور وارد کنند. در این مطلب به مقوله واردات از محل صادرات و رفع تعهدات بانک مرکزی می‌پردازیم.
هیچ کشوری نمی‌تواند بدون صادرات و ارز آوری اقتصاد روبه جلویی را تجربه کند. چین، آمریکا، ژاپن و آلمان از جمله کشورهایی هستند که با تولید محصولات بسیار متنوعی نمونه‌های موفق در ارزآوری هستند. با ارزآوری از طریق صادرات می‌توان ارزش ارز کشور را ثابت نگه‌داشت تا بلکه سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در کشور اعتماد بیشتری بکنند.
بسته سیاستی نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات
برای اجرای هرچه بهتر واردات از محل صادرات بسته سیاستی نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات در چند بند تعیین شد که مهمترین مفاد آن به شرح ذیل هستند:
- صادر کنندگان می‌بایست حداقل 80 درصد ارز حاصل از صادرات خود را به صورت حواله ارزی و حداکثر 20 درصد آن را به صورت اسکناس در بازار ثانویه به بانک‌ها و صرافی‌ها تزریق کنند.
- برای تحقق واردات از محل صادرات، فروش ارز به صورت حواله‌های ارزی می‌بایست در سامانه نیما و سامانه سنا (سازمان نظارت ارز) ثبت گردد.
- شرکت‌های تولیدی و صادراتی برای تامین نیازهای وارداتی خود می‌توانند حداکثر از 30 درصد منابع ارزی صادرات خود استفاده کنند و مابقی را به صورت حواله ارزی در بازار ثانویه به فروش برسانند.
- کلیه صادرکنندگان موظفند حداکثر 4 ماه پس از صدور پروانه صادراتی گمرک جمهوری اسلامی ایران ارز خود را به چرخه اقتصادی کشور اضافه کنند.
- برای تقویت و ارتقای صادرات غیرنفتی و اطمینان از بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد، وزارت صمت در کنار پایش کارت‌های بازرگانی، اقدام به رتبه‌بندی صادرکنندگان در سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه‌بندی خواهد نمود.
- به منظور واردات از محل صادرات تولید کنندگان موظفند جهت ورود کالا اقدام به ثبت آماری از محل ورود موقت در سامانه جامع تجارت نمایند.
واردات کالا از محل صادرات کالا
با توجه به اظهار نظر اخیر وزیر وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت)، صادرکنندگان می‌توانند در جهت رفع تعهدات خود با یک واردکننده یا تامین کننده کالای تهاتر برای واردات کالا اقدام کنند. این موضوع – واردات از محل صادرات – به سازمان گمرک جهت سرعت بخشیدن به روند ترخیص کالاهای انباشته شده در گمرک کمک قابل توجهی خواهد کرد.
مقدار کالای انباشته شده در گمرکات ایران طبق گفته رئیس کل سازمان گمرک بیش از 4 میلیون تُن است که با تصویب مصوبه دولت مبتنی بر واردات از محل صادرات کالاهای رسوب شده در گمرک، سریع‌تر ترخیص خواهند شد.
تهاتر ارزی چیست؟
یکی از معضلاتی که اقتصاد ایران با آن دست به گریبان است، تحریم‌های سرسختانه اقتصادی است که وارد کردن ارز به کشور را بسیار دشوار کرده است. تهاتر ارزی به معنای این است که ارز صادرکننده مستقیما به چرخه بازنخواهد گشت، در عوضِ ارزِ او، کالای مورد نیاز وارد می‌شود.
واردات از محل صادرات می‌بایست توسط صادرکننده انجام شود و یا اینکه ارز خود را به واردکننده واگذار کند. از این‌رو به تمامی صادرکنندگان لیستی از اقلام وارداتی مورد نیاز کشور داده می‌شود و تمامی آنها می‌توانند یک وارد کننده را جهت وارد کردن اقلام مورد نیاز کشور معرفی و یا خود آنها دست به چنین کاری بزنند.
اثر واردات از محل صادرات بر نرخ ارز
اجرای چنین مصوبه‌ای طبق نظر کارشناسان برای کشور بسیار سودمند خواهد بود. واردات از محل صادرات به سبب آن که راه را برای بازگشت ارز به کشور باز می‌کند و برخی از اقلام مورد نیاز کشور نیز از این طریق تامین و روانه بازار می‌شوند، می‌تواند منجر به کاهش نرخ ارز شود.
اما چند مشکل اساسی بر سر راه واردات از محل صادرات وجود دارد، اول این که می‌بایست رایزنی‌های بیشتری در این جهت صورت بپذیرد. دومین مشکل اساسی در این مسیر این است که معلوم نیست صادرکننده با چه نرخی ارز خود را در اختیار واردکننده می‌گذارد. مشکلی بعد آنجاست که این فرآیند برای تمامی کشورها کارایی ندارد.
برای مثال صادرات کالا به کشوری مانند عراق که تنها تولیدی آن نفت و گاز است، هیچ کارایی نخواهد داشت و صادرکنندگان با مشکل اساسی مواجه خواهند شد.
مراحل فرآیند واردات از محل صادرات
فرآیند واردات از محل صادرات شامل 12 گام است. در این مراحل دو نفر نقش اصلی را بازی می‌کنند، یک نفر که صادرکننده است و در این فرآیند واردکننده نیز محسوب می‌شود و دیگری بانک عامل. 12 گام واردات از محل صادرات بین این دو بازیگر اصلی تقسیم می‌شوند. شش گام از کل فرآیند را صادرکننده و شش گام دیگر را بانک عامل طی خواهد کرد.
گام نخست
نخستین مرحله ایجاد ثبت سفارش است، یعنی صادرکننده‌ای که می‌خواهد از ارز حاصل از صادرات خود در جهت واردات کالا استفاده کند، باید در عملیات ثبت سفارش در تبِ “مالی و بانکی”، فیلد را “بانکی” و فیلد تامین ارز را “از محل صادرات” انتخاب کند.
در نامه بانک مرکزی آمده است که بازرگان پس از ثبت پیش فاکتور و دریافت استعلام، می‌بایست طبق کالای درخواستی مجوز ارزی را به صورت سیستمیک به یکی از دستگاه‌های مجوزدهنده ارزی، یا یکی از 8 دفتر تخصصی وزارت صمت ارسال کند و کد شماره 8 رقمی ثبت سفارش را دریافت کند.
گام دوم
در این مرحله، واردکننده در جهت تامین ارز به بانک عامل باید مراجعه کند و با ارائه اطلاعات پروانه صادراتی، برای تامین ارز درخواست خود را نهایی کند.
گام سوم
تخصیص ارز گام سوم فرآیند واردات از محل صادرات است که در این مرحله، بانک مربوطه با مراجعه به پرتال ارزی درخواست گواهی ثبت آماری از نوع ارز و از محل صادرات کند.
گام چهارم
اخذ تضامین لازم از بازرگان گام چهارم واردات از محل صادرات است. با توجه به مورد تایید قرارگرفتن گواهی ثبت آماری بانک مرکزی، بانک مربوطه می‌بایست وثایق لازم را از بازرگان اخذ کند.
گام پنجم
پس از مورد تایید قرار گرفتن گواهی ثبت آماری توسط بانک مرکزی، ثبت اطلاعات پروانه صادراتی گام بعدی خواهد بود. در این مرحله، اطلاعات بازرگان در سامانه تامین ارز ثبت می‌شود.
گام ششم
در این مرحله نوع و ابزار پرداخت ثبت می‌شود. بر این اساس، پس از صدور حواله ارزی به فروشنده خارجی، بانک مربوطه موظف است با پیگیری از سامانه مدیریت تعهدات ارزی کشور نسبت به ثبت ابزار پرداخت در قالب “برات بودن تعهد پرداخت” اقدام کند.
گام هفتم و هشتم
در این مراحل بازرگان می‌بایست اسناد حمل را به بانک ارائه کند و سپس در گام هشتم بانک مربوطه آن اسناد را ثبت کند.
گام نهم
پس از به ثبت رساندن اسناد حمل در گام هشتم از فرآیند واردات از محل صادرات، در گام نهم بازرگان موظف است با مراجعه به سایت جامع تجارت در بخش مدیریت عملیات ارزی، تمامیِ اطلاعات منشا ارز خود را ثبت کند
گام دهم
در این مرحله، اطلاعات ثبت شده در مورد منشا ارز از سوی بانک عامل بررسی می‌شود و در صورت صحت امور اعلامیه تامین ارز صادر می‌گردد.
گام یازدهم
گام یازدهمِ این فرآیند ترخیص کالا از گمرک است و بازرگان با مراجعه به گمرک و دادن شماره رهگیری اعلامیه تامین ارز – ساتا – می‌تواند کالای خود را ترخیص کنید.
گام دوازدهم
در مرحله آخر از فرآیند واردات از محل صادرات واردکننده پس از ترخیص کامل کالا از گمرک برای رفعه تعهد و دریافت ضامن‌های خود باید به بانک مراجعه کند.
نحوه فروش ارز حاصل از محل صادرات
یکی از امکانات سامانه جامع تجارت ایران، واگذاری ارز پروانه صادراتی یا فروش ارز حاصل از صادرات است. صادرکنندگانی که در ازای صادرات ارز به دست آورده‌اند برای فروش آن می‌توانند در این سامانه آگهی فروش درج کنند. در ادامه به طور مختصر به مراحل فروش ارز واردات از محل صادرات اشاره کرده‌ایم:
- ثبت آگهی جهت واگذاری پروانه
صادرکنندگان برای ثبت آگهی باید ابتدا منوی عملیات ارزی را در سامانه جامع تجارت انتخاب کنند. این مرحله شامل سه بخش یک) مدیریت عملیات ارزی بانکی دو) مدیریت عملیات ارزی غیر بانکی ج) مدیریت ارز حاصل از صادرات است.
- مشاهده آگهی‌های صادرکنندگان در تابلوی واگذاری
واردکنندگان برای خرید پروانه‌های صادراتی صادرکنندگان می‌بایست به قسمت تابلو واگذاری مراجعه کنند و با صادرکننده در ارتباط باشند
- تایید درخواست واگذاری ارز واردات از محل صادرات
با به توافق رسیدن صادرکننده با واردکننده، واردکننده به بانک عامل مراجعه می‌کند و اطلاعات پروانه صادراتی صادرکننده را به بانک عامل می‌دهد. بانک در این مرحله از پروانه استعلام می‌گیرد و درخواست به صورت اتوماتیک برای صادر کننده ارسال می‌شود.
سخن پایانی
در زمانه‌ای که وارد کردن ارز به کشور – با توجه به تحریم‌های اقتصادی علیه کشورمان – کار بسیار سختی شده است، واردات از محل صادرات تضمینی برای برطرف کردن نیازهای کالایی کشور برای تولید و مصرف می‌باشد. در این مطلب از چگونگی و روند این فرآیند صحبت کردیم و دانستیم که واردات از محل صادرات نیازمند پیگیری‌ها و گفتمان‌های بیشتری است و در هر کشوری جواب نمی‌دهد.
