اقامت الکترونیکی | مفهوم جدیدی از اقامت
اقامت الکترونیکی که تحت عنوان ای-رزیدنسی (e-Residency) هم شناخته می‌شود برنامه‌ای است که در ابتدا توسط کشور استونی از سال 2014 به اجرا درآمده است. این برنامه به افرادی که تبعیت استونی ندارند اجازه می‌دهد به خدمات این کشور مانند تاسیس شرکت، افتتاح حساب بانکی، پردازش پرداخت، و مالیات این کشور دسترسی داشته باشند. این برنامه به افرادی که آن را دریافت می‌کنند یک کارت هوشمند می‌دهد که از طریق آن می‌توانند مدارک خود را ارسال کنند. برنامه ای-رزیدنسی در اصل برای ترغیب کارآفرینان مستقل از نظر مکانی مانند توسعه‌دهندگان نرم‌‌افزار و نویسنده‌ها طراحی شده است. برنامه ای-رزیدنسی از سوی بعضی از کشورهای دیگر مثل آذربایجان، سنگاپور، ژاپن و … نیز دنبال می‌شود و در کشور ژاپن در شرف اجراست.
از آنجا که استونی یکی از اعضای اتحادیه اروپا است، ثبت شرکت و افتتاح حساب بانکی در این کشور از جذابیت بسیار زیادی به ویژه برای استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهایی که قصد دارند در اروپا فعالیت کنند برخوردار است. با این حال نباید فراموش کرد که اقامت الکترونیکی همان اقامت واقعی نیست، و از طریق داشتن آن نمی‌توان در استونی، یا اتحادیه اروپا ساکن شد. گذشته از این، ای-رزیدنسی راهی برای فرار از پرداخت مالیات نیست، همچنین نوعی سند شهروندی هم محسوب نمی‌شود. در ادامه این مطلب تمام اطلاعات مرتبط با این نوع از اقامت معرفی می‌شود.
نحوه اپلای
همان طور که از عنوان اقامت الکترونیکی می‌توان حدس زد، فرایند اپلای برای این اقامت آنلاین است. افرادی که قصد اپلای کردن برای این نوع اقامت را داشته باشند می‌توانند با پر کردن فرم‌های مربوطه در وبسایت رسمی این اقامت، و ارائه اسکن پاسپورت و یک عکس، و همچنین توضیح دلیل اپلای کردن، اقدام کنند.
یکی از معیارهای پذیرفته شدن در این فرایند نداشتن سوءسابقه مالی مانند پول‌شویی است. متقاضیانی که موفق می‌شوند حدود سه ماه بعد به یک مصاحبه در سفارت استونی دعوت می‌شوند، و بعد اگر باز هم موفق شوند، کارد هوشمند خود را دریافت می‌کنند.
این مدارک برای مدت پنج سال معتبر خواهند بود، که بیشتر از سه سالی است که در ابتدا وعده داده شده بود. بعد از این مدت اگر فرد مایل به ادامه استفاده از اقامت الکترونیکی باشد، لازم است دوباره مدارک جدید ارائه دهد. فرایند تمدید درست همانند فرایند دریافت ای-رزیدنسی برای اولین بار است. همچنین دوباره لازم است یک حق‌الزحمه دولتی در هنگام تمدید پرداخت شود.
مزایای اقامت الکترونیکی
رفتار مالی افرادی که اقامت الکترونیکی استونی را دریافت می‌کنند به صورت دیجیتال رصد می‌شود و همه چیز با شفافیت مالی امکان‌پذیر می‌شود. خود ای-رزیدنسی نقشی در مالیات بر درآمد ندارد، و همچنین هیچ تعهد مالیات درآمدی در استونی ایجاد نکرده، و هیچ رفع مالیاتی هم در کشور مبدا ایجاد نمی‌کند.
به صورت خلاصه اقامت الکترونیکی به افراد اجازه می‌دهد شرکت ثبت کنند، اسناد تجاری مختلف در استونی را امضا کنند، اسناد را به صورت رمزنگاری شده مبادله کنند، بانکداری آنلاین داشته باشند، اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند، و نسخه‌های پزشکی دریافت کنند. همچنین خدمات دیگری نیز با گسترش این طرح به آن اضافه خواهد شد. یک کارت هوشمند شناسایی دیجیتال که توسط پلیس و گمرک استونی یا در یک سفارت صادر شده برای دسترسی به این خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طبق ادعای خود مسئولین این طرح، ای-رزیدنسی به ویژه برای کسب و کارهای اینترنتی در بازارهای در حال ظهور که دسترسی به خدمات پرداخت آنلاین ندارند کارایی دارد. و البته برای استارت‌آپ‌هایی که از کشورهایی مثل اوکراین، بلاروس، و ایران که به دلیل سیاست‌های مالی به شبکه جهانی بانکی دسترسی ندارند می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد. در نهایت لازم به ذکر است که ای-رزیدنسی شامل نوعی شهروندی نیست و به افراد حق ورود فیزیکی به خاک استونی را نمی‌دهد.
هزینه کم برای استارت‌آپ‌های صادراتی
برنامه اقامت الکترونیکی گزینه‌ای بسیار ارزان برای استارت‌آپ‌هایی است که در زمینه صادرات و ارائه محصولات به کشورهای اروپایی فعالیت می‌کنند برای بازاریابی در این کشورها محسوب می‌شود. شرکت‌ها با داشتن این اقامت می‌توانند به راحتی شرکت خود را در اتحادیه اروپا ثبت کرده و از حساب بانکی مربوط به این اتحادیه نیز برخوردار شوند. به این ترتیب بسیاری از وبسایت‌های ارائه دهنده خدمات آنلاین با دریافت این اقامت می‌توانند خدمات خود را به کشورهای اروپایی گسترش دهند.
این برنامه راه‌کار بسیار مفیدی برای این دسته از کسب و کارها محسوب می‌شود چرا که از طریق آن می‌توانند به بازارهای اروپایی دسترسی پیدا کنند. بدون استفاده از این برنامه، کسب و کارها برای داشتن همین امکانات لازم است یک شعبه در یکی از کشورهای اروپایی ایجاد کنند. این کار علاوه بر هزینه‌های بسیار بالا، شامل فرایندی بسیار پیچیده می‌شود. این برنامه با کاهش دادن هزینه‌ها و همچنین تسهیل این شرایط، به کسب و کارهای مرتبط اجازه می‌دهد به ساده‌ترین شکلی راه خود را به سوی بازارهای اروپایی باز کنند.
اقامت الکترونیکی چطور ایجاد شد؟
ای-رزیدنسی پروژه‌ای است که وزارت امور اقتصادی و ارتباطات استونی رهبری شده است. اگر چه ایده صادر کردن کارت‌های شناسایی برای افراد غیر تابع حداقل از سال 2007 مطرح شده بود، و دوباره در سال 2012 توسط یکی از متخصصان امنیت سایبری استونی از نو مطرح شد، پروپوزال جامع آن توسط تاوی کوتکا (Taavi Kotka)، روث اننوس (Ruth Annus)، و سیم سیکوت (Siim Sikkut) بر اساس ایده‌ای از بنیاد توسعه استونی آماده شده است. این پروژه همراه با یک جایزه نقدی به مسابقه گذاشته شد. و در نهایت کار اجرایی پروژه توسط یک بنیاد دولتی به نام کارآفرینی استونی توسعه یافته است.
طراحان اقامت الکترونیکی اظهار کرده‌اند که اگر چه هدف پیشرفته پروژه جذب میلیون‌ها ای-رزیدنت است، نیت اولیه از آن چیزی جز افزایش کارآفرینی فعال در استونی نبوده است. بخش خصوصی باید بتواند انواع خدمات مورد نیاز را بر پایه پلتفرم حقوقی و فنی که توسط ای-رزیدنسی مهیا شده ایجاد کند. در همین حین دولت نیز به به توسعه چارچوب حقوقی متناسب با نیازهای کارآفرینان ادامه خواهد داد. علاوه بر این در رسانه‌های استونی هم این بحث مطرح شده که ای-رزیدنسی می‌تواند در گسترش شناخت راجع به فرهنگ استونی به صورت آنلاین نقش داشته باشد و به این ترتیب در توسعه صادرات فرهنگی موثر باشد. تا ماه ژانویه 2015، متقاضیانی از 225 کشور مختلف برای دریافت اقامت الکترونیکی اپلای کرده بودند، که بیشتر آنها از کشورهای فنلاند، روسیه، لاتیوا، ایالات متحده، و انگلیس هستند.
ای-رزیدنسی را می‌توان از برخی جهات با میکروملیت‌ها مقایسه کرد که تقاضاهای شهروندی آنلاین را قبول می‌کنند. برنامه اقامت مجازی استونی نشان خواهد داد که چطور دیگر کشورها نیز از استراتژی‌های مشابهی برای ایجاد میکروملیت‌ها استفاده خواهند کرد تا نشان بدهند که شهروندی در یک جهان فرا-ملی چه فرمی خواهد داشت.
دغدغه‌های امنیتی
در سال 2017 دولت استونی کارت‌های شناسایی دیجیتال برنامه اقامت الکترونیکی را درست دو ماه بعد از کشف یک شکاف امنیتی عمده که می‌توانست منجر به سرقت هویت شود، معلق ساخت. به این ترتیب کارت‌های شناسایی که در فاصله ماه‌های اکتبر 2014 تا نوامبر 2017 صادر شده بودند، معلق شدند تا وقتی که یک گواهی امنیتی جدید در ماه مارس 2018 به روز رسانی شد. این شکاف امنیتی در ابتدا توسط دولت استونی در ماه سپتامبر آشکار شد، اما تا مدت‌ها بعد شامل هیچ جزئیاتی نبود.
بازتاب اقامت الکترونیکی
در مجموع پروژه ای-رزیدنسی به شکل مثبتی توسط رسانه‌های خبری پوشش داده شد، و به خاطر نوآوری و پتانسیلی که دارد مورد ستایش قرار گرفته است. وزیر امور مالی سابق استونی در سال 2014 اشاره کرده بود که هنوز معلوم نیست اقامت الکترونیکی چطور قرار است سرمایه‌های بین‌المللی را به داخل خاک استونی بکشاند. بعضی از کارشناسان حقوقی نیز هشدار می‌دهند که استفاده از ای-رزیدنسی برای جای دادن یک شرکت صوری در استونی ممکن است تحت شرایط خاصی باعث شود سود شرکت با مالیات مضاعف کم شود، چرا که این یک وضعیت کاملا جدید حقوقی است که در چارچوب‌های فعلی معاهدات بین‌المللی مورد توجه قرار نگرفته است.
پروژه اقامت الکترونیکی پس از برخی از رسوایی‌های مالی متوجه اهمیت شفافیت بیشتر در کسب و کارهای برون‌مرزی شد. پس از رای بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا، شرکت‌ها به دنبال گزینه‌ای برای ادامه معاملات خود در اروپا بودند، و در دو هفته بعد از رفراندوم برگزیت، تقاضاها از سوی بریتانیا ده برابر شد.
اقامت الکترونیکی استونی مناسب چه کسانی است؟
به صورت خلاصه، مجموعه‌ای از دلایل برای گرفتن این نوع اقامت وجود دارد که در ادامه معرفی می‌شوند:
- افرادی که در استونی زندگی می‌کنند یا بخش زیادی از زمان خود را در آنجا می‌گذارنند.
- افرادی که دوستان، خانواده، یا مشتریانی در این کشور دارند.
- افرادی که به یک حساب بانکی اروپایی یا یک حساب چندارزی نیاز دارند.
- افرادی که می‌خواهند دارایی‌های خود را به عنوان بخشی از استراتژی بین‌المللی شدن در کشورهای مختلف پخش کنند.
- افرادی که می‌خواهند به بانکداری نوین که از هر جایی قابل مدیریت است دسترسی داشته باشند.
- افرادی که می‌خواهند بخشی از دارایی خود را به کشوری منتقل کنند که حکومت آن مدام کاهش بودجه کلان ارائه نمی‌دهد.
- افرادی که می‌خواهند امور بانکی خود را به زبان انگلیسی، استونیایی، یا روسی انجام دهند.
- افرادی که می‌خواهند کسب و کاری در استونی راه‌اندازی کنند تا برای مثال به بازار اروپا دسترسی داشته باشند.
سخن پایانی
استونی یکی از کشورهای کوچک اتحادیه اروپا است و از مزایای سایر کشورهای عضو این اتحادیه برخوردار است. اقامت الکترونیکی استونی راه‌کار بسیار مناسبی برای شرکت‌هایی است که قصد دارند خدمات خود را به اروپا گسترش دهند و با شرکت‌های اروپایی در ارتباط باشند. افراد با گرفتن ای-رزیدنسی می‌توانند در کشور استونی شرکت ثبت کنند، حساب بانکی افتتاح کنند، و به طور خلاصه در این کشور کسب و کاری برای خود راه بیاندازند.
این اقامت ارتباطی به اقامت گرفتن در معنای سنتی آن ندارد و گرفتن ای-رزیدنسی به معنای داشتن حق ورود به کشور استونی یا زندگی در آن نیست؛ در نتیجه در صورتی که قصد ورود به استونی را داشته باشند، لازم است برای این کار به صورت جداگانه اقدام کنند. این برنامه به نحوی طراحی شده که به سرمایه‌گذاران و صاحبان کسب و کارها امکان می‌دهد یک شخصیت حقوقی در کشور استونی و به این ترتیب در اتحادیه اروپا برای خود ایجاد کنند و نباید از یاد برد که همین امکان دسترسی به خدمات بانکی بین‌المللی از جمله مواردی است که شرکت‌های ایرانی در طول سال‌های گذشته برای آن هزینه‌های هنگفتی کرده‌اند.
