آیا صادرات به افغانستان امکان‌پذیر است؟
تا چندی پیش که همه اخبار افغانستان مربوط می‌شد به جنگ و درگیری‌های داخلی؛ با روی کار آمدن دولت جدید نیز همه منتظر واکنش‌های جهانی و داخلی افغانستان هستند؛ به‌همین دلیل کمتر کسی به موضوع صادرات به این کشور فکر می‌کند. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد طی تمامی این سال‌ها بازرگانان ایرانی صدها میلیون دلار کالا به افغانستان صادر کرده‌اند و حتی در روزهای اخیر صادرات برخی کالاها به این کشور دوباره از سر گرفته شده است. در این مطلب با شرایط این نوع از صادرات آشنا می‌شویم.
نکاتی از صادرات به افغانستان
بی‌شک صادرات به افغانستان به‌دلیل شرایط همواره مبهم سیاسی این کشور، کار آسانی نیست؛ اما صادرات به افغانستان، سویه‌های مثبت بسیاری دارد. کافی است بدانیم کشور ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی بیشترین سهم را در تامین کالاهای مورد نیاز کشور افغانستان داشته است. وجود اشتراکات فرهنگی، زبانی و مذهبی نیز کار صادرات به افغانستان را برای بازرگانان ایرانی آسان می‌سازد.
تقریبا همه مردم افغانستان می‌توانند به زبان فارسی سخن بگویند و برعکس صادرات به کشورهای دیگر، شما با مانع زبانی روبه‌رو نیستید. کشور افغانستان، کشوری محصور در خشکی است و بخش زیادی از کالاهای ورودی به این کشور از خاک ایران و از طریق بنادر خلیج فارس و دریای عمان به خاک افغانستان وارد می‌شوند. همچنین کالاهای ایرانی بین مردم افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارند و کالاهایی محبوب هستند.
آنچه صادرکنندگان باید از اقتصاد افغانستان بدانند
اقتصاد افغانستان در دهه گذشته به دلیل بازگشت تعداد زیادی از مهاجران ثروتمند افغان به این کشور شرایط بهتری را تجربه می‌کند. اقتصاد این کشور با نوسازی بخش کشاورزی کشور و ایجاد راه‌های تجاری بیشتر با کشورهای همسایه و منطقه به‌طور پیوسته بهبود یافته است. افغانستان بیش از ۶ میلیارد دلار کالا وارد می‌کند اما صادرات قانونی آن حدود ۱ میلیارد دلار و عمدتا از محصولات میوه و آجیل است.
با وجود دارا بودن بیش از ۱ تریلیون دلار ذخایر معدنی دست نخورده، افغانستان همچنان یکی از کم‌توسعه‌ترین کشورهای جهان است. نرخ بیکاری آن بیش از 23 درصد است و حدود نیمی از جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. بسیاری از مردان بیکار به گروه‌های شبه نظامی با بودجه خارجی می‌پیوندند. دولت پیشین افغانستان از دیرباز به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی به منظور بهبود اقتصاد افغانستان بود و شرایط فعلی اقتصاد این کشور بعد از روی کار آمدن دولت طالبان در پرده‌ای از ابهام است. در ادامه با برخی از آمارهای اقتصاد افغانستان آشنا می‌شویم:
- جمعیت افغانستان: ۳۹ میلیون و ۷۶۷ هزار نفر در سال ۲۰۲۱
- تولید ناخالص داخلی: ۱۹.۸۱ میلیارد دلار در برآورد سال ۲۰۲۱
- رتبه تولید ناخالص داخلی: صد و سیزدهم در سال ۲۰۱۹
- تولید ناخالص داخلی سرانه: ۵۰۸ دلار در برآورد سال ۲۰۲۱
- رتبه سرانه تولید ناخالص داخلی: صد و هفتاد و هفتم در سال ۲۰۱۹
- تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی: ۲۳ درصد در سال ۲۰۱۶
- تولید ناخالص داخلی در بخش صنعت: ۲۱.۱ درصد در سال ۲۰۱۶
- تولید ناخالص داخلی در بخش خدمات: ۵۵.۹ درصد در سال ۲۰۱۶
- تورم: ۴.۵ درصد در سال ۲۰۲۰
- جمعیت زیر خط فقر: ۵۴.۵ درصد در سال ۲۰۱۶
- شاخص توسعه انسانی: ۰.۴۹۶ بار رتبه ۱۷۰ در سال ۲۰۱۸
- نیروی کار: ۱۴ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۹
- میزان اشتغال: ۴۲ درصد در سال ۲۰۱۷
- نیروی کار در بخش کشاورزی: ۴۴.۳ درصد در سال ۲۰۱۷
- نیروی کار در بخش صنعت: ۱۸.۱ درصد در سال ۲۰۱۷
- نیروی کار در بخش خدمات: ۳۷.۶ درصد در سال ۲۰۱۷
- نرخ بیکاری: ۲۳.۹
- میزان سرمایه‌گذاری خارجی: ۵ میلیارد دلار
- مهم‌ترین محصولات معدنی: اورانیوم، لیتیوم، سنگ آهن، مس و زغال سنگ
- مهم‌ترین محصولات کشاورزی و دامپروری: میوه، پشم و گوشت گوسفند، زعفران
- مهم‌ترین محصولات صنعتی: گلیم و فرش
- رتبه سهولت انجام کسب و کار: کاهش ۱۷۳ در سال ۲۰۲۰
- صنایع اصلی تولید در مقیاس کوچک: صنایع منسوجات، صابون، مبلمان، کفش، کود، پوشاک، محصولات غذایی، نوشیدنی‌های غیر الکلی، آب معدنی، سیمان، فرش دستباف٬ گاز طبیعی٬ زغال سنگ٬ مس
صنایع اصلی افغانستان کدام صنایع هستند؟
مانند دیگر بخش‌های اقتصاد افغانستان، صنایع این کشور به‌دلیل وجود اختلافات سیاسی داخلی و بروز جنگ‌ها شرایط مناسبی ندارد. طی جنگ‌های دو دهه اخیر بسیاری از کارخانجات افغانستان ویران شده‌اند و یا از کار افتاده‌‌اند. در واقع اقتصاد افغانستان در شرایطی که تازه در حال توسعه بود، توسعه آن متوقف شد؛ با این حال آن دسته از صنایع که تولید خود را ادامه داده‌اند، محدود به فرآوری مواد به‌صورت محلی هستند.
مهم‌ترین بخش در صنایع افغانستان را تولید پارچه‌های پنبه‌ای تشکیل می‌دهد. این کارخانه‌ها در پل خمری، گلبهار، بیگرام، بلخ و جبل قرار دارند. صنایع مهم در سال ۲۰۰۰ افغانستان نیز: شامل نساجی، صابون، مبلمان، کفش، کود، سیمان، فرش دستباف، گاز طبیعی، زغال سنگ و مس بودند.
شرکای تجاری افغانستان در امر واردات
آشنایی با شرکای تجاری افغانستان در امر واردات به‌معنای آشنایی با رقبای تجاری ایران برای صادرات به افغانستان است. بنابراین بازرگانان ایرانی باید بدانند این کشورها چه کالاهایی به افغانستان صادر می‌کنند تا بتوانند با برنامه‌ریزی درست، سهم خود را در بخش صادرات حفظ کنند و یا حتی با ارائه کالاهای باکیفیت و با قیمت مناسب، سهم رقبا را از این بازار از آن خود کنند و این دقیقا کاری است که در سال ۲۰۱۸ انجام شد و ایران بیشترین سهم را در صادرات به افغانستان به‌دست آورد. اما برای آشنایی با رقبای اصلی ایران در این زمینه بهتر است به آمار سال ۲۰۱۹ رجوع کنیم. شرکای اصلی واردات افغانستان در این سال عبارت بوده‌اند از:
- پاکستان: ۱۴ درصد
- روسیه: ۱۳ درصد
- ازبکستان: ۱۱ درصد
- ایران: ۹.۱ درصد
- چین: ۹ درصد
- دیگر موارد عبارتند از: ترکمنستان٬ آمریکا، هند٬ ژاپن و قزاقستان
افغانستان چه کالاهایی را وارد می‌کند؟
افغانستان یکی از کشورهای توسعه‌نایافته در دنیا است و به‌همین دلیل همواره برای تامین کالاهای ضروری خود در زمینه‌های مختلف به واردات نیاز دارد. این کالاها عموما از انواع مواد غذایی، سوخت و ماشین‌آلات هستند. در فهرست زیر با جزئیات بیشتری این محصولات را معرفی می‌کند:
- سوخت‌های فسیلی از جمله: بنزین، نفت و گازوئیل
- انواع مواد غذایی مانند: آرد، برنج، چای و انواع میوه و مرکبات
- سنگ‌های معدنی، گچ و سیمان
- وسایل الکترونیکی
- انواع تجهیزات مانند وسایل نقلیه و ادوات کشاورزی
- فلزات آهن و فولاد و مصنوعات آن‌ها
- غلات و حبوبات
- انواع محصولات پلاستیکی
همچنین بر اساس داده‌های سایت tradingeconomics واردات عمده افغانستان عبارتند از:
- نفت: ۳۳ درصد
- ماشین‌آلات و تجهیزات: ۱۵ درصد
- مواد غذایی: ۱۴ درصد
- فلزات و محصولات مرتبط: ۹ درصد
شرایط کنونی صادرات به افغانستان از ایران
در سال‌های اخیر کشور ایران بخش اعظمی از کالاهای مورد نیاز در کشور افغانستان را تامین کرده است. مرز زمینی مشترک و طولانی و اشتراکات فرهنگی باعث شده است بازرگانان ایرانی بتوانند بازارهای کشور افغانستان را به‌خوبی بشناسند و بر اساس نیازهای داخلی این کشور، اقدام به صادرات کنند. سهم کشور ایران از صادرات به افغانستان در سال ۲۰۱۸ در حدود ۱.۲ میلیارد دلار بوده است. نکته جالب توجه این که جدیدترین آمارها نشان می‌دهد مبادلات تجاری ایران و افغانستان نسبت به سال ۲۰۱۸ و تا پیش از روی کار آمدن طالبان افزایش قابل توجهی داشته است و به دو میلیارد و سیصد میلیون دلار رسیده است.
با شروع ناآرامی‌های اخیر، مرز‌های ایران و افغانستان از وضعیت عادی خارج شده‌اند و گمرکات کشور با احتیاط اقدام به فعالیت می‌کنند. دو کشور ایران و افغانستان از در سه منطقه دارای گذرگاه مرزی هستند؛ مرز دوغارون در استان خراسان‌رضوی، مرز ماهیرود در استان خراسان‌جنوبی و مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان.
براساس داده‌های آماری گمرک جمهوری اسلامی ایران، بیشتر صادرات کالاهای ایرانی به کشور افغانستان به ترتیب از طریق این گمرک‌ها ارسال شده‌اند: مشهد، اراک، مرز دوغارون، بازارچه مرزی میلک، منطقه ویژه کاوه، میلک، منطقه ویژه اقتصادی پارس، بازارچه ماهیرود، گمرک غرب تهران، اصفهان و یزد.
کالاهای مناسب برای صادرات به افغانستان
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بازرگانان، انتخاب بهترین کالاها برای صادرات است. در این زمینه تاجران باید هم از بازارهای هدف صادرات و هم از کالاهای تولید داخل کشور و قیمت آن‌ها آگاهی کافی و به‌روز داشته باشند. یکی از راه‌های آگاهی از تنوع کالاهای صادراتی ایران به افغانستان، داده‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران است. گروه‌های کالایی صادراتی به افغانستان بر اساس آخرین داده‌های گمرک عبارتند از:
- نفت، انواع سوخت، محصولات روغنی
- فلزات آهن و فولاد
- انواع تجهیزات پزشکی، تجهیزات تصویربرداری و انواع ماشین‌آلات
- انواع روغن‌های گیاهی و حیوانی
- سبزیجات خوراکی و میوه‌ها و مرکبات
- سنگ‌های معدنی، گچ، سیمان و میکا
- قطعات و ظروف پلاستیکی
- شیشه و بلورجات
- انواع لوازم خانگی
نکاتی که پیش از صادرات به افغانستان باید بدانیم
برای صادرات به افغانستان باید پیگیر آخرین اخبار روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور باشید. در حال حاضر صادرات برخی فلزات به افغانستان دوباره آغاز شده است. همچنین باید با قوانین و مجوزهای صادرات به این کشور آشنا باشید. در زمینه انتخاب انواع کالاهای سودآور برای صادرات به افغانستان از خدمات مشاوره شرکت‌های بازرگانی نیز می‌توانید استفاده کنید.
